SAFE: Αλλαγή μέσα από το παιχνίδι

Αρχική δημοσίευση – EPALE: https://epale.ec.europa.eu/en/blog/safe-spaces-adult-learning-creating-change-board-game

Μέρος του έργου SAFE

Συγγραφέας: Angeliki Giannakopoulou, EAEA

Αναγνώριση εμποδίων, προνομίων και αλλαγή νοοτροπίας μέσω ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού για τη δημιουργία και διατήρηση ασφαλών χώρων!

Όταν η ομάδα του έργου SAFE συγκεντρώθηκε, ξέραμε ότι θέλαμε να διερευνήσουμε πώς οι συστημικές δομές στις κοινωνίες μας μάς κάνουν να νιώθουμε μη ασφαλείς και να βρούμε τρόπους για να δημιουργήσουμε ανοιχτούς, ολιστικούς, πραγματικούς και ασφαλείς χώρους στην εκπαίδευση ενηλίκων. Για να το κάνουμε αυτό, διαπιστώσαμε ότι η καλύτερη λύση ήταν να δημιουργήσουμε το δικό μας επιτραπέζιο παιχνίδι!

Το πρόγραμα ERASMUS+ SAFE-Safe spAcesFor lEarning, που συντονίζεται από το EPATV από την Πορτογαλία, λειτουργεί εδώ και σχεδόν τρία χρόνια με εταίρους από όλη την Ευρώπη, και πιο συγκεκριμένα, το VHS Vienna, από την Αυστρία, το ΔΑΦΝΗ ΚΕΚ από την Ελλάδα, το Patatrac από την Ιταλία μαζί με το EAEA-Association for the Education of Adults από το Βέλγιο, που αντιπροσωπεύει την Ευρωπαϊκή οπτική και το ICAE- International Council for Adult Education από τη Σερβία που ασχολείται με τις διεθνείς αλλάγες

Κατανοώντας τι είναι οι ασφαλείς χώροι για εμάς

Για να ξεκινήσουμε με την κατανόηση του τι είναι ασφαλείς χώροι για εμάς, συμφωνήσαμε ότι έπρεπε να βρεθούμε με τις κοινότητές μας, καθώς μόνο όταν συναντιόμαστε διαμορφώνουμε και διατηρούμε τους ασφαλείς χώρους μας. Το πιο σημαντικό από τα ευρήματά μας μέσω της διαδικασίας των συζητήσεων με τις ομάδες εστίασης ήταν ότι οι ασφαλείς χώροι για εμάς είναι οι σχέσεις μας, οι συζητήσεις μας και οι χώροι που συναντιόμαστε και επικοινωνούμε σχετικά με την εμπειρία μας με την περιθωριοποίηση, που μαθαίνουμε και ασχολούμαστε με κοινωνικά και πολιτικά θέματα κατά της καταπίεσης, κι αυτός είναι ο ορισμός μας:

Ένας ασφαλής χώρος μάθησης είναι ένας χώρος ο οποίος, είτε τεχνικά είτε συναισθηματικά, έχει ως στόχο να παρέχει ίσες ευκαιρίες, τρόπους εκπροσώπησης και επικοινωνίας για περιθωριοποιημένες ομάδες ή άτομα, σε ένα περιβάλλον σεβασμού και κατανόησης που εξαλείφει τις καταπιεστικές συμπεριφορές, αναγνωρίζει τις δυσκολίες και καλλιεργεί τον διάλογο.

Η έννοια του «ασφαλούς χώρου» που χρησιμοποιούμε προέρχεται από τα γυναικεία, ΛΟΑΤΚΙ και φυλετικά κινήματα της δεκαετίας του ’70 και χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να ονομάσει φυσικούς χώρους συνάντησης όπου ομοϊδεάτες θα μπορούσαν να συναντηθούν και να μοιραστούν τις εμπειρίες τους σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Στην εκπαίδευση ενηλίκων, η έννοια του ασφαλούς χώρου αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευόμενοι και οι εκπαιδευτικοί αναγνωρίζουν από κοινού τα πρότυπα που προκύπτουν από τον συστημικό αποκλεισμό λόγω φύλου, σεξουαλικότητας, φυλής ή της κοινωνικοοικονομικής τους κατάστασης και προσπαθούν να δημιουργήσουν ειλικρινείς και ποικιλόμορφες κοινότητες.

Δημιουργία του επιτραπέζιου παιχνιδιού SAFE

Όταν σχεδιάζαμε το παιχνίδι μας, θέλαμε όλες αυτές οι ιδέες να είναι ορατές. Για να γίνει αυτό αποφασίσαμε ότι ο στόχος του επιτραπέζιου παιχνιδιού μας θα πρέπει να είναι η δημιουργία ενός κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ των παικτών και του εαυτού τους, της μαθησιακής τους κοινότητας και των κοινωνιών τους.

Για να γίνει αυτό, συμφωνήσαμε ότι οι παίκτες θα μπορούσαν είτε να παίξουν το παιχνίδι ως οι ίδιοι είτε ως χαρακτήρες που τους έχουν ανατεθεί τυχαία, με τη χρήση ζαριών. Και στα δύο και σε κάθε περίπτωση, συμφωνήσαμε ότι σε αυτό το παιχνίδι, κανείς δεν μπορεί να κερδίσει αν έστω και ένας μείνει πίσω!

Για να πλοηγηθεί στο ταμπλό του SAFE, η ομάδα θα πρέπει να ξεπεράσει τις προκλήσεις και να αναλογιστεί γιατί τις αντιμετωπίζει ή όχι, να χρησιμοποιήσει εργαλεία για να βοηθήσει την κοινότητά της και να επιλέξει τους όρους που πρέπει να συμπεριλάβει στο κοινωνικό της συμβόλαιο.

Για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε τις προκλήσεις, τα εργαλεία και τους όρους μας για το κοινωνικό συμβόλαιο, έπρεπε να συγκεντρώσουμε ολόκληρη την κοινότητα της εκπαίδευσης ενηλίκων και είμαστε στην ευχάριστη θέση να πούμε ότι το κάναμε!

9 people discussing arounf tables with big white papers and colourful posti-it notes.

Εικόνα 1: Ομαδική συνάντηση για τη συνδημιουργία του επιτραπέζιου παιχνιδιού SAFE, που διοργανώθηκε από την Patatrac στην Aversa της Ιταλίας

Κατά τη διάρκεια της πρώτης πιλοτικής φάσης, υποδεχτήκαμε με χαρά την πολύ ενθουσιώδη συμμετοχή διαφόρων ομάδων ενηλίκων εκπαιδευομένων, εκπαιδευτικών και υπευθύνων διαμόρφωσης πολιτικής και συγκεντρώσαμε τις πραγματικές δηλώσεις τους, τις οποίες μπορεί κανείς τώρα να βρει στις κάρτες του επιτραπέζιου παιχνιδιού μας!

Κατά τη διάρκεια των πιλοτικών συνεδριών, έλαβαν μέρος σε συζητήσεις, αμφισβητώντας προκαταλήψεις και μοιράζοντας τις εμπειρίες τους που σχετίζονται με τα προνόμια και τις  δυσκολίες. Ήμασταν ιδιαίτερα ευτυχείς όταν είδαμε ότι το επιτραπέζιο παιχνίδι μας διευκόλυνε με επιτυχία τον ανοιχτό διάλογο, επιτρέποντας στους συμμετέχοντες να αναγνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν τη συστημική περιθωριοποίηση και την κανονικοποιημένη καταπίεση, ακόμη και όταν δεν το περιμέναμε καθόλου. Όταν ζητήσαμε από τους συμμετέχοντες μας σχόλια, συγκεντρώσαμε τις προσπάθειές μας για να κατανοήσουμε πώς να βελτιώσουμε τη μηχανική, το περιεχόμενο και τη συνολική εκπαιδευτική αξία του παιχνιδιού, προκειμένου να κάνουμε τους παίκτες να εμπλακούν ακόμα περισσότερο.

2 women stand around a table with the SAFE Boardgame on top. One is moving her pawn forward.

Εικόνα 2: Συζήτηση και παιχνίδι με τα στοιχεία του επιτραπέζιου στο περίπτερο της EAEA κατά τη διάρκεια του συνεδρίου Making Skills Count στις Βρυξέλλες (Βέλγιο)

Καθώς το επιτραπέζιο παιχνίδι SAFE συνεχίζει να εξελίσσεται, ενσωματώνοντας τα πολύτιμα σχόλια που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια της πιλοτικής φάσης, συνεχίζει να υπηρετεί το στόχο του να αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για τη δημιουργία αλλαγής στην εκπαίδευση ενηλίκων.

Η πρώτη πιλοτική φάση σηματοδότησε ένα σημαντικό ορόσημο στο ταξίδι του έργου SAFE, επιβεβαιώνοντας τη σημασία των ασφαλών χώρων και τις μετασχηματιστικές δυνατότητες του επιτραπέζιου παιχνιδιού.

Και τώρα παίζουμε…

Μετά την πρώτη πιλοτική φάση επιστρέψαμε στη δουλειά. Και μετά από πολλές προσπάθειες, έχουμε τώρα στα χέρια μας την τελική έκδοση του επιτραπέζιου παιχνιδιού SAFE. Και τι κάνουμε όταν έχουμε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι; Αρχίζουμε να παίζουμε!

Ήδη αρκετοί εταίροι έχουν αρχίσει να παίζουν το παιχνίδι με τους ανθρώπους που βοήθησαν να το δημιουργήσουμε, καθώς και με τα δίκτυα των εκπαιδευόμενων, των εκπαιδευτικών ή των υπευθύνων διαμόρφωσης πολιτικής.

Οι συμμετέχοντες εξέφρασαν μεγάλη εκτίμηση για την ικανότητα του παιχνιδιού να δημιουργήσει ένα ασφαλές και χωρίς αποκλεισμούς μαθησιακό περιβάλλον, όπου η φωνή όλων εκτιμήθηκε και έγινε σεβαστή. Οι συμμετέχοντες μας ανέφεραν επίσης ότι το παιχνίδι τους ενθάρρυνε να εξετάσουν τις δικές τους προκαταλήψεις και προνόμια, οδηγώντας σε αυξημένη συνειδητοποίηση της σημασίας των ασφαλών χώρων.

Αλλά επειδή έχουμε ήδη πει πάρα πολλά, θα  κλείσουμε με τους ανθρώπους που έπαιξαν το παιχνίδι και μερικά αποσπάσματα που συγκεντρώσαμε μέχρι στιγμής…

people around a table discussing. On the table the SAFE Boardgame cardsof challengesm tools and s...

Εικόνα 3: Παίζοντας το παιχνίδι με τους υπεύθυνους διαμόρφωσης πολιτικής και τους ενδιαφερόμενους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, που διοργανώνεται από την EAEA στις Βρυξέλλες, Βέλγιο

«Όλοι εμείς που συμμετέχουμε στην διαμόρφωση πολιτικών πρέπει να παίξουμε αυτό το παιχνίδι!»

«Βοηθά πραγματικά να μιλάς έξω από τον εαυτό σου»

«Μερικές φορές δεν καταλαβαίνουμε πόσες προκλήσεις μπορεί να αντιμετωπίσουν διαφορετικοί άνθρωποι, όχι μόνο λόγω της κοινωνικής τους θέσης αλλά και λόγω της κουλτούρας, του χαρακτήρα ή της εμπειρίας τους. Γίνεται πολύ πιο εμφανές μέσα από ένα παιχνίδι»

«Ως εκπαιδευτικοί, πρέπει πραγματικά να εξετάσουμε την ασφάλεια όχι μόνο μέσα στην τάξη αλλά και μεταξύ μας σε μία οργάνωση. Κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει πρώτα να παίξουμε το επιτραπέζιο παιχνίδι μεταξύ εμάς και με τα στελέχη των φορέων μας»

«Αυτό είναι ένα παιχνίδι που θα συνεχίσει να εξελίσσεται. Το γεγονός ότι μπορούμε να είμαστε ανεξάρτητοι χρησιμοποιώντας μόνο τις κάρτες, ή μόνο μερικές από αυτές, χρησιμοποιώντας μόνο το ταμπλό και τα σενάρια, όντας ευέλικτοι, είναι η πραγματική προστιθέμενη αξία»

«Μου άρεσε που μιλούσαμε για σημαντικά πράγματα χωρίς να κάνουμε κήρυγμα γι ‘αυτά»

Συμπέρασμα

Ως μέρος της κοινότητας της εκπαίδευσης ενηλίκων, έχουμε αδιαμφισβήτητο δικαίωμα και υποχρέωση να προβληματιστούμε σχετικά με τους τρόπους και τα κίνητρα με τα οποία ενεργούμε. Πρέπει να εκπροσωπήσουμε πιο ουσιαστικά τον πλούτο των διαδικασιών που έχουμε δημιουργήσει προκειμένου να σπάσουμε τους κύκλους της προκατάληψης, της καταπίεσης και των διακρίσεων και να συνειδητοποιήσουμε ότι οι ασφαλείς, ανοιχτοί και φιλόξενοι χώροι είναι ισχυροί και απαραίτητοι.

Μπορείτε να αποκτήσετε πρόσβαση στην ηλεκτρονική έκδοση του επιτραπέζιου παιχνιδιού SAFE μέσω της ιστοσελίδας του έργου ή να ζητήσετε μια έντυπη έκδοση επικοινωνώντας με την ΕΑΕΑ και την Αγγελική Γιαννακοπούλου στο angeliki@eaea.org.

Μπορείτε επίσης να ρίξετε μια ματιά στα υπόλοιπα αποτελέσματα του έργου εδώ:

IO1-Όδηγός Ασφαλών Χώρων Μάθησης: Πώς να δημιουργήσετε και να διατηρήσετε έναν ασφαλή χώρο για την εκπαίδευση ενηλίκων. [σύνδεσμος]

–IO1. Α.1: Ασφαλείς Χώροι στην καθημερινή ζωή: Το γιατί ,το τι, το ποιος, το πού και το πώς. [σύνδεσμος]

–IO1. Α.2.: Καλές πρακτικές για ασφαλείς χώρους μάθησης: Μια οπτική βιβλιοθήκη υφιστάμενων ασφαλών χώρων για την εκπαίδευση ενηλίκων. [σύνδεσμος]

 IO2: Το παιχνίδι S.A.F.E.: Αναγνώριση προκαταλήψεων και δημιουργία ασφαλών χώρων μάθησης [σύνδεσμος]

 IO3: Έγγραφο πολιτικής: Διατήρηση των νοοτροπιών του ασφαλούς χώρου [σύνδεσμος]